کمانچه یک ساز موسیقی است که در کشورهای شرقی مانند ایران، ترکیه و افغانستان استفاده می‌شود. این ساز دارای چندین سیم است که با استفاده از کمانی که به طول چندین سانتیمتر و با نوک‌های پلاستیکی یا خاردار است، نواخته می‌شود. صدای کمانچه نرم و زیباست و معمولاً در موسیقی‌های سنتی و محلی استفاده می‌شود. ساز کمانچه یکی از سازهای قدیمی و محبوب در مناطق شرقی مانند ایران، ترکیه و افغانستان است. تاریخچه‌ای بسیار قدیمی دارد و از قرن‌ها پیش در این مناطق استفاده می‌شده است.
تاریخ ساز کمانچه
تاریخچه کمانچه به قرن چهارم هجری در ایران بازمی‌گردد و در کتاب موسیقی الکبیر نیز از آن نام برده شده است. کمانچه‌های قدیمی با شکل کنونی کمانچه تفاوت داشتند. کمانچه قدیم، فاقد سیم‌گیر بود و سیم‌ها به صورت مستقیم متصل می‌شدند؛ همچنین یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های کمانچه به شکل قدیمی با کمانچه امروزی، در تعداد سیم بود. کمانچه‌های ابتدایی دارای ۳ سیم بودند؛ اما با ورود ویولن به ایران و الهام گرفتن از آن، سیم چهارم نیز به کمانچه اضافه شد و به مرور دستخوش تغییرات مختلفی شد تا به شکل امروزی آن درآمد.
در سنگنورد، شهر باستانی ایران، نقوشی کشیده شده است که نشان می‌دهد کمانچه در آن زمان استفاده می‌شده است. همچنین در کتاب “شاهنامه” نیز به کمانچه اشاره شده است و نواختن این ساز به عنوان یک هنر قدیمی ذکر شده است.
در تاریخ موسیقی ایران، ابتدای استفاده از کمانچه به قرن چهارم هجری میلادی برمی‌گردد. در آن زمان، کمانچه به عنوان سازی برای نواختن موسیقی‌های سنتی و محلی استفاده می‌شد و به تدریج جایگاه ویژه‌ای در موسیقی ایران پیدا کرد.
در ترکیه نیز استفاده از کمانچه به قرن هفتم میلادی برمی‌گردد. این ساز در موسیقی ترکیه نقش مهمی دارد و به عنوان سازی برای نواختن موسیقی‌های سنتی و محلی استفاده می‌شود.
در افغانستان نیز کمانچه به عنوان یک ساز محبوب شناخته شده است. در این کشور، کمانچه به عنوان سازی برای نواختن موسیقی‌های سنتی و محلی استفاده می‌شود و جزئی از فرهنگ و هویت موسیقی افغانستان محسوب می‌شود.
در اینجا باید گفت که تاریخچه دقیق ساز کمانچه در این مناطق قابل استناد نیست ولی مطمئن است که این ساز از قدیمی‌ترین سازهای موسیقی در این مناطق است و تا به امروز همچنان در موسیقی سنتی و محلی این کشورها استفاده می‌شود.
ساختار ساز کمانچه
بدنه ساز کمانچه معمولاً با استفاده از چوب‌های مختلفی مانند سرو، بید، گردو و … ساخته می‌شود. همچنین تارهای ساز نیز از خرده نخ‌های پنبه‌ای، ابریشمی یا فولادی ساخته می‌شوند.
ساز کمانچه دارای ساختاری ساده ولی بسیار منحصر به فرد است. این ساز از یک بدنه چوبی به شکل هرمی تشکیل شده است که در قسمت بالای آن یک صفحه چوبی روی آن قرار دارد. در قسمت پایین بدنه، چندین تار معمولاً از جنس خرده نخ‌های پنبه‌ای به شکل مثلثی قرار داده شده است.
بر روی صفحه چوبی ساز، تعدادی دسته‌های چوبی قرار دارد که هر کدام با یک تار متصل شده‌اند. این دسته‌ها با استفاده از انگشتان نوازنده فشار داده می‌شوند تا صدا تولید شود. نوازنده با استفاده از یک کامان (کمان) که به صورت خمیده و با روکشی از خرده نخ‌های پنبه‌ای است، روی تارها می‌کشد تا صدا تولید شود.
ساز کمانچه دارای صدایی زیبا و دلنشین است که به عنوان ساز اصلی در بسیاری از قطعات موسیقی سنتی و محلی استفاده می‌شود. این ساز به دلیل ساختار ساده و راحت نواختن، در طول تاریخ به عنوان یکی از سازهای محبوب در مناطق شرقی شناخته شده است.
نحوه نواختن ساز کمانچه
– برای نواختن کمانچه، نوازنده باید دست راست خود را روی صفحه چوبی قرار داده و با انگشتان خود دسته‌های چوبی را فشار دهد. در عین حال، دست چپ نوازنده باید کامان را در دست بگیرد.
– برای تولید صدا، کامان را بین دسته‌های چوبی قرار داده و با حرکت خمیده به سمت پایین روی تارها می‌کشد. این حرکت باعث لرزش تارها و تولید صدا می‌شود.
– نوازنده باید با دقت و حساسیت مناسب به کامان فشار دهد تا صدای مناسب تولید شود. فشار زیاد ممکن است باعث شکستن تارها شود و فشار کم ممکن است صدای ضعیف تولید کند.
– برای تغییر نت‌ها، نوازنده باید دسته‌های چوبی را به طور متناوب فشار داده و رها کند. هر دسته‌ای نت مختص به خود را تولید می‌کند.
– برای تنظیم صدا و قرار دادن تارها در نت‌های صحیح، می‌توان از میخ‌های کوچکی که در برخی دسته‌های چوبی وجود دارد استفاده کرد. با جابجایی این میخ‌ها، تنظیمات صدا بهبود می‌یابد.
– برای افزایش زمان صدای تولید شده، می‌توان از یک پدال استفاده کرد. با فشار دادن پدال، فشار کامان روی تارها افزایش می‌یابد و صدا بیشتر و طولانی‌تر تولید می‌شود.
– نوازندگان حرفه‌ای معمولاً از انگشتان دست راست خود برای نواختن تارها استفاده می‌کنند، اما برخی نوازندگان همچنین از انگشتان دست چپ نیز برای تولید صدا استفاده می‌کنند.
آموزش کمانچه در آریاهنر
در آموزشگاه موسیقی آریاهنر، بهترین آموزش کمانچه در غرب تهران، با کمک بهترین اساتید این حوزه سعی کرده‌ایم تا بهترین دوره آموزش کمانچه را برای شما عزیزان فراهم کنیم تا بتوانید خیلی راحت و سریع در کنار اساتید حرفه‌ای آموزش کمانچه، پیشرفت کنید و به یک نوازنده حرفه‌ای تبدیل شوید.
