آموزش کمانچه
آموزش کمانچه بیش از هر چیز به یک برنامه آموزشی خوب و مدون در کنار یک استاد توانمند نیاز دارد تا با چاشنی تمرین و ممارست، تلاش‌های هنرجو به ثمر بنشیند. ما در آموزشگاه موسیقی آریاهنر با بهره‌مندی از بهترین اساتید اقدام به برگزاری کلاس‌های آموزش کمانچه در سطوح مختلف کرده‌ایم.
درباره ساز کمانچه
کَمانچه یکی از سازهای موسیقی ایرانی است. این ساز علاوه بر شکم، دسته و سر، در انتهای پایینی ساز، پایه‌ای دارد که روی زمین یا روی پای نوازنده قرار می‌گیرد. نوعی از کمانچه معروف به کمانچه لری وجود دارد که پشت باز است و مردمان لر به آن «تال» می‌گویند.
نخستین نشانه‌های تاریخی درباره کمانچه در کتاب موسیقی الکبیر اثر ابونصر فارابی در سده چهارم هجری دیده شده‌است. او در این کتاب از کمانچه با نام عربی آن، رباب یاد می‌کند. کمانچه در دوران صفویه و قاجاریه جزو سازهای اصلی موسیقی ایران بوده است و نخستین صدای ضبط شده کمانچه به اوایل قرن بیستم میلادی برمی‌گردد.
نوازنده در حالت نشسته پایهٔ کمانچه را روی زمین یا صندلی یا زانو قرار می‌دهد و به وسیله آرشه (در پارسی کمانه) آن را می‌نوازد. ساز در موقع اجرا کمی حول محور خود می‌چرخد و همین عمل تماس آرشه با سیم‌ها را آسان‌تر می‌کند. نوازنده ساز را به‌طور قائم در دست چپ می‌گیرد و انگشتان همان دست را روی دسته بر روی سیم‌ها می‌لغزاند و آرشه را با دست راست به روی سیم‌ها می‌کشد.
از شاخص‌ترین کمانچه‌نوازان ایرانی می‌توان به حسین‌خان اسماعیل‌زاده، علی‌اصغر بهاری، فرج علیپور، علی اکبر شکارچی، حسین یاحقی، کیهان کلهر و اردشیر کامکار اشاره کرد.
ساختار ساز کمانچه
کاسه ساز کروی و توخالی و معمولاً از جنس چوب توت است که به صورت ترکه‌ای (تکه‌های باریک چوب که در کنار هم چسبانده می‌شود) ساخته می‌شود و مقطع نسبتاً کوچکی از آن در جلو به دهانه‌ای اختصاص یافته و روی دهانه پوست کشیده شده و بر روی پوست، خرکی تقریباً شبیه به خرک تار و نه کاملاً عمود بر سیم‌ها قرار گرفته‌است. دستهٔ ساز، لوله‌ای تو پر است و به‌طور نامحسوس به شکل مخروط وارونه خراطی شده‌است. انتهای بالایی این لوله؛ توخالی و در طرف جلو شکاف دارد که نقش جعبهٔ گوشی‌ها را می‌یابد. دسته فاقد پرده می‌باشد. سر ساز متشکل است از جعبهٔ گوشی‌ها که در دو طرف آن هر یک دو گوشی کار گذاشته شده و یک قبه که در بالای جعبه قرار گرفته‌است. طول ساز تا سر قبه حدود ۸۰ سانتی‌متر است.
در گذشته این ساز بدون سیم گیر که به شکل کنونی وجود دارد، بود و سیم‌ها مستقیماً به ساز وصل می‌شدند و یا همانند سه تار به وسیله قطعه فلزی سیم‌ها به آن ربط داده می‌شد. پس از ورود ویولن به ایران، تاندور ویولن (پیچ‌های کوچک تنظیم کوک) به سیم گیر اضافه شد تا نوازنده بتواند ساز را دقیق‌تر کوک کند. تا پیش از ورود ویولن به ایران، جنس سیم‌های کمانچه ابریشمی یا از روده تابیده شده حیوانات بود و توانایی گرفتن کوک بالا را نداشت. پس از ورود ویلن به ایران، سیم‌های ویلن جایگزین سیم‌های کمانچه شد.
کمانچه جزو دسته سازهای زهی کششی است و کمانچه‌ی امروزی دارای ۴ سیم می‌باشد. کمانچه در زمان قدیم تنها سه سیم داشته و پس از ورود ویولن به ایران به تقلید از آن سیم چهارم به آن افزوده شده است. این سیم‌ها به موازات درازای ساز گستردگی دارد و آوای آن خیلی خوش و دلکش اما کمی اصطلاحاً تودماغی می‌باشد. این ساز می‌تواند آواهای گوناگون بسیاری را از خود متصاعد کند.
آموزش کمانچه در آموزشگاه موسیقی آریاهنر
با اطمینان می‌توان گفت که هیچ کاری بدون تلاش به نتیجه نخواهد رسید. اگر شما برای رسیدن به خواسته‌هایتان تلاش کنید، متوجه می‌شوید که نه تنها نکات بسیار زیاد دیگری را آموخته‌اید، بلکه در طول مسیر نیز نهایت لذت را برده‌اید. البته باید بگوییم که آموختن ساز کمانچه نسبت به سازهای دیگر کمی متفاوت است.
در واقع در مراحل ابتدایی آموزش تکنیک‌های خاصی به هنرجویان آموخته می‌شود و از نکاتی پرده‌برداری می‌شود که دائمی شدن آن‌ها در ذهن و یادگیری‌شان به زمان بیشتری احتیاج دارد. هر چند که هر استادی از متد خاصی برای آموزش استفاده می‌کند اما این ساز هنوز نتوانسته متد واحدی را به دانشجویان ارائه دهد.
با این حال با توجه میزان تمرین و استعداد هنرجو، می‌توان پس از ۶ ماه الی یک سال انتظار این را داشت که هنرجو بتواند بر مباحث اصلی و پایه نوازندگی کمانچه مسلط شود.
در طول هر جلسه آموزش کمانچه در آموزشگاه موسیقی آریاهنر، قبل از هر چیز از هنرجو خواسته می‌شود تا موارد یادگرفته شده از جلسه قبل را اجرا کند تا مدرس از این طریق بتواند میزان یادگیری هنرجو را ارزیابی کند. در صورتی که هنرجو درس جلسه قبل را به درستی یاد گرفته باشد و بر مباحث گفته شده تسلط پیدا کرده باشد، مدرس و هنرجو با هم همنوازی اجرا خواهند کرد. در صورت وجود مشکل، رفع اشکال کامل صورت می‌گیرد. در صورت نیاز، درس قبلی برای هنرجو تکرار خواهد شد.
تا زمانی که هنرجو موفق نشود مباحث تدریس شده را به طور کامل و صحیح به استاد تحویل دهد، رفع اشکال، تمرین و تکرار درس ادامه خواهد یافت. در صورتی که ایراد جدی‌ای در ارائه دروس قبلی وجود نداشته باشد، درس جدید تدریس می‌شود. پس از ارائه درس، مجددا استاد و هنرجو همنوازی کرده و درس جدید را تمرین می‌کنند. پس از اتمام هر جلسه هنرجو موظف است تکالیفی که استاد به او می‌دهد را انجام دهد و هر روز تمرین کند. فاصله میان کلاس‌ها و ساعت و روز هر کلاس بین استاد و هنرجو هماهنگ می‌شود.
هزینه آموزش کمانچه
به طور کلی هزینه کلاس کمانچه به عوامل بسیاری بستگی دارد. یکی از این عوامل سن هنرجو است. در آموزشگاه موسیقی آریاهنر، اساتید گروه سنی کودکان با اساتید بزرگسالان متفاوت هستند، زیرا از روش‌های کاملا مختلفی برای تدریس بهره می‌گیرند. گاهی هزینه کلاس‌های کمانچه برای کودکان از بزرگسالان بیشتر است. به علت اینکه آموزش موسیقی به کودکان نیازمند صبر و حوصله بیشتر و همینطور زمان طولانی‌تری است.
سطح هنرجو از دیگر عوامل بسیار مهم در تعیین هزینه یادگیری کمانچه است. اگر هنرجو پیشتر از این به کلاس کمانچه رفته باشد، با تست تعیین سطح اولیه، سطح هنری هنرجو تعیین می‌شود و بر اساس آن اساتید متناسب را پیشنهاد می‌دهند. تمرین و ممارست رمز موفقیت در آموزش هر مهارتی است. موسیقی نیز به عنوان مهارتی خلاقانه و عمیق، از این قاعده مستثنا نیست. در بیشتر مواقع وقتی هنرجو سابقه آموزش موسیقی را ندارد، روند آموزش کمانچه برایش به کندی صورت می‌گیرد.
برای اطلاع از شرایط و جزییات کلاس کمانچه می‌توانید با آموزشگاه موسیقی آریاهنر در تماس باشید.
اساتید آموزش کمانچه در آریاهنر
مهرداد جوادیان
